Zmiany przepisów o wycince drzew i krzewów | Co do zasady

Nowe zasady uzyskiwania zezwoleń oraz obliczania opłat za usunięcie drzew i krzewów to najważniejsze zmiany wprowadzone nowelizacją ustawy o ochronie przyrody.

Ustawą z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw wprowadzono zmiany dotyczące uzyskiwania zezwoleń na usunięcie drzew i krzewów. Nowelizacja istotnie modyfikuje też zasady wymierzania administracyjnych kar pieniężnych za usunięcie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia. Większość zmian weszła w życie 28 sierpnia 2015 r. W tym artykule omówimy zmiany dotyczące uzyskiwania zezwoleń na usuwanie drzew i krzewów, a w kolejnym wydaniu Co do zasady przedstawimy najważniejsze nowości dotyczące wymierzania kar.

Kiedy nie trzeba mieć zezwolenia na wycinkę drzew lub krzewów?

Nowelizacja nie zmodyfikowała ogólnej reguły, zgodnie z którą usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wymaga wcześniejszego uzyskania zezwolenia wydawanego z reguły przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Nowe regulacje, podobnie jak wcześniejsze przepisy, przewidują jednak kilkanaście wyjątków od tego obowiązku.

Do tej pory zezwolenie nie było wymagane, gdy wiek usuwanych drzew lub krzewów nie przekraczał 10 lat. Rozwiązanie to nasuwało jednak wątpliwości praktyczne. Odczyty wieku drzewa z tabel wiekowych mają charakter jedynie szacunkowy, a inwazyjne metody określania wieku drzewa stanowią kosztowną ingerencję w przyrodę. Ustawodawca zastąpił więc dotychczasową regulację przepisem, zgodnie z którym zezwolenie nie jest wymagane na usunięcie drzewa, którego obwód pnia na wysokości 5 cm nie przekracza 25 cm (a w przypadku drzew takich tak klon jesionolistny i srebrzysty, robinia akacjowa, platan klonolistny, topola, wierzba czy też kasztanowiec zwyczajny – 35 cm). Tym samym określenie, czy na usunięcie danego drzewa potrzebne jest zezwolenie, ma być dużo łatwiejsze. Kryterium nieprzekraczania wieku 10 lat zostało jednak utrzymane w odniesieniu do krzewów.

Wprowadzono także długo wyczekiwaną regulację usprawniającą usuwanie skutków nagłych zjawisk atmosferycznych. Nowe przepisy zwalniają z obowiązku uzyskania zezwolenia w sytuacji, w której prowadzona jest akcja ratownicza przez straż pożarną lub inne wyspecjalizowane służby. Dotyczy to również usuwania przez takie służby drzew stanowiących złomy (czyli takich, których pień został złamany w wyniku działania czynników naturalnych, wypadków lub katastrof) i wywroty (takich, które zostały wywrócone w wyniku działania czynników naturalnych, wypadków lub katastrof). Podmioty usuwające drzewa na podstawie tych przepisów muszą w ciągu 30 dni zgłosić fakt usunięcia drzewa właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), wyjaśniając okoliczności zdarzenia i dołączając dokumentację fotograficzną. W niektórych przypadkach konieczne jest wcześniejsze przeprowadzenie oględzin przez urzędników w celu potwierdzenia, że drzewa lub krzewy stanowią złom lub wywrot.

Ile to kosztuje?

Dotychczasowe przepisy uzależniały wysokość opłaty za usunięcie drzewa od obwodu jego pnia mierzonego na wysokości 130 cm oraz od rodzaju i gatunku drzewa. Ustawa określała maksymalne stawki takich opłat, natomiast rozporządzenie Ministra Środowiska wskazywało wysokość pobieranej opłaty w zależności od gatunku drzewa. Minister Środowiska podzielił gatunki drzew na cztery grupy, przypisując do każdej z nich stosowną stawkę. Stawki te podlegały corocznej waloryzacji. Ponadto, jeśli drzewa lub krzewy usuwane były z terenów uzdrowisk, obszarów ochrony uzdrowiskowej, terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub z terenów zieleni, opłatę za ich usunięcie powiększano o 100%.

Opłaty obliczane na podstawie nowej ustawy będą z reguły niższe niż dotychczasowe, gdyż zdecydowano się obniżyć maksymalne stawki. Ustawa wprowadziła ponadto istotne zmiany w sposobie obliczania opłat za usuwanie drzew. Nowe przepisy wprost wskazują, że opłata ta jest uzależniona od trzech elementów:

• obwodu drzewa mierzonego na wysokości 130 cm,
• tempa przyrostu pnia drzewa na grubość poszczególnych rodzajów lub gatunków drzew, oraz
• współczynników różnicujących stawki w zależności od lokalizacji drzewa.

Z kolei opłaty za usuwanie krzewów ustala się na podstawie stawki za usunięcie jednego metra kwadratowego powierzchni pokrytej krzewami oraz współczynników różnicujących stawkę w zależności od lokalizacji krzewu.

W samej ustawie zamieszczono, podobnie jak dotychczas, jedynie maksymalne stawki opłaty za 1 cm obwodu pnia usuwanego drzewa, mierzonego na wysokości 130 cm. Pozostałe czynniki wpływające na wysokość opłaty mają zostać określone w rozporządzeniu, które do dzisiaj nie zostało jeszcze wydane. Projekt tego aktu prawnego przewiduje podział drzew na cztery grupy, który jest uzależniony od tempa przyrostu pnia drzewa na grubość. Tabela stanowiąca załącznik do projektu rozporządzenia wskazuje „drzewa szybko rosnące”, „drzewa umiarkowanie rosnące”, „drzewa wolno rosnące” oraz „drzewa bardzo wolno rosnące”.

Zgodnie z nowymi przepisami lokalizacja drzewa lub krzewu będzie miała większe znaczenie przy ustalaniu opłaty za jego usunięcie. Projekt rozporządzenia wyróżnia cztery rodzaje lokalizacji, przypisując każdej z nich odrębny współczynnik różnicujący:

• tereny uzdrowisk, obszary ochrony uzdrowiskowej, tereny nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub pas drogowy dróg publicznych – 1,3
• tereny zieleni – 1,0
• pozostałe tereny miast – 0,7
• pozostałe tereny wsi – 0,4.

Za przyjęciem takiego rozwiązania przemawia cel opłat za usunięcie drzew lub krzewów, jakim jest zapewnienie środków finansowych na rekompensatę zmian w środowisku spowodowanych usunięciem drzew lub krzewów. Ustawodawca wziął przy tym pod uwagę fakt, że koszty odtworzenia drzewa są najwyższe tam, gdzie wartości estetyczne i ekologiczne roślinności mają największe znaczenie.

Kiedy nie ma opłat za wycinkę drzew i krzewów?

Nowelizacja wprowadziła również zmiany w katalogu przypadków, w których wprawdzie wymagane jest uzyskanie zezwolenia, lecz nie pobiera się opłat za usunięcie drzew lub krzewów. Przykładowo opłaty nie pobiera się w przypadku usuwania drzew, których obwód pnia na wysokości 130 cm nie przekracza 50 cm (a w przypadku drzew takich tak klon jesionolistny i srebrzysty, robinia akacjowa, platan klonolistny, topola, wierzba czy też kasztanowiec zwyczajny – 75 cm), ale tylko wtedy, gdy dokonuje się tego w celu przywrócenia gruntów do użytkowania rolniczego lub do innego użytkowania zgodnego z przeznaczeniem terenu, określonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Jednocześnie ustawodawca uchylił przepis wyłączający obowiązek ponoszenia opłaty w przypadku usuwania drzew, które posadzono lub które wyrosły na nieruchomości po zakwalifikowaniu jej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele budowlane.

Pozostałe istotne zmiany w ustawie o ochronie przyrody

Aby usunąć pojawiające się wątpliwości, nowelizacja wprowadza również definicje pojęć takich jak „drzewo” i „krzew” oraz zawęża definicję terenów zieleni. Uproszczono także niektóre wymogi formalne wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów. Na przykład zamiast wykazywać tytuł prawny władania nieruchomością wystarczy, że wnioskodawca złoży oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, że takim tytułem dysponuje. Nie trzeba będzie także podawać przeznaczenia terenu, na którym znajduje się przedmiotowe drzewo lub krzew.

Nowelizacja wprowadziła również zmiany w zakresie usuwania drzew lub krzewów z nieruchomości stanowiących własność gminy. Jeśli teren nie został oddany w użytkowanie wieczyste, czynności związanych z wydaniem pozwoleń i nakładaniem administracyjnych kar pieniężnych będzie dokonywał starosta. Jeśli zaś właścicielem nieruchomości będzie gmina na prawach powiatu, decyzje te będzie wydawał marszałek województwa.

Ustawodawca uregulował także kwestię usuwania drzew lub krzewów kolidujących z planowaną inwestycją. Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z takich terenów będzie mogło zostać wykonane jedynie wówczas, gdy inwestor uzyska pozwolenie na budowę lub pozwolenie na rozbiórkę. Tym samym ma zostać znacznie zmniejszona liczba sytuacji, w których drzewa lub krzewy zostały usunięte z danego obszaru, a planowana inwestycja nie została zrealizowana.

Przepisy przejściowe

Jak zwykle przy istotnych zmianach legislacyjnych konieczne jest określenie wpływu tych zmian na toczące się postępowania. Jeżeli wniosek o zezwolenie na usunięcie drzew i krzewów został złożony po wejściu w życie nowelizacji, oczywiście stosować się będzie nowe przepisy. Jeżeli jednak przed tą datą zostało wszczęte postępowanie, które nie zakończyło się decyzją ostateczną, to stosowane będą przepisy dotychczasowe.

Ponieważ nie zostało jeszcze wydane rozporządzenie w sprawie opłat, ustawa przewiduje, że zastosowanie znajdą wcześniej obowiązujące przepisy wykonawcze, tj. rozporządzenie Ministra Środowiska z 13 października 2004 r. w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew oraz obwieszczenie Ministra Środowiska z 24 października 2014 r. w sprawie stawek opłat za usunięcie drzew i krzewów oraz stawek kar za zniszczenie zieleni na rok 2015. Jedynie opłaty za usuwanie krzewów ustala się na podstawie nowej stawki określonej w ustawie, tj. 249,79 zł za usunięcie jednego metra kwadratowego powierzchni pokrytej krzewami.

Martyna Robakowska, Dominik Wałkowski, praktyka prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy