Nowa procedura doręczeń w Kodeksie postępowania cywilnego
Koniec fikcji doręczeń i doręczenia między pełnomocnikami w drodze elektronicznej. Nowelizacja przepisów Kodeksu postępowania cywilnego przyniosła liczne modyfikacje w przedmiocie doręczeń.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na normę intertemporalną zamieszczoną w art. 14 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która nakazuje stosowanie art. 132 § 1 k.p.c. od 7 listopada 2019 r. w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy. W konsekwencji oznacza to, że przy doręczaniu pism procesowych pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami zamieszczone powinno być wyłącznie oświadczenie o przesłaniu odpisu pisma listem poleconym w odniesieniu do wszystkich spraw, a nie, jak było dotychczas, w odniesieniu do spraw wszczętych po 8 września 2016 r.
Nowelizacją dodano art. 132 § 13 k.p.c., umożliwiający doręczenia pomiędzy pełnomocnikami w drodze elektronicznej w miejsce tradycyjnej formy. Aby jednak forma ta była skuteczna, należy złożyć zgodne oświadczenia w tym zakresie i podać sądowi dane kontaktowe, w tym adres e-mail lub numer faksu. Należy podkreślić, że oświadczenia te nie podlegają odwołaniu, a zastrzeżenia warunku lub terminu uważa się za nieistniejące. Na zgodny wniosek stron lub w innych uzasadnionych przypadkach sąd zarządza odstąpienie od takiego sposobu doręczania.
Zmieniono też redakcję art. 133 k.p.c. W § 1 tego przepisu uregulowane są doręczenia dokonywane osobom fizycznym, którym w pierwszym rzędzie należy doręczać pisma osobiście. Paragraf 2 przewiduje doręczenia osobom prawnym lub organizacjom nieposiadającym osobowości prawnej, w stosunku do których doręczenie następuje do rąk uprawnionego pracownika lub organu uprawnionego. Paragraf 21 reguluje doręczenia przedsiębiorcom wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, którym pisma doręcza się na adres udostępniony w tej ewidencji, chyba że przedsiębiorca wskazał inny adres do doręczeń. Paragraf 22 stanowi, że pisma procesowe lub orzeczenia dla przedsiębiorcy wpisanego do rejestru sądowego doręcza się na adres udostępniony w tym rejestrze, chyba że przedsiębiorca wskazał inny adres do doręczeń. Jeżeli ostatni udostępniony adres został wykreślony jako niezgodny z rzeczywistym stanem rzeczy i nie zgłoszono wniosku o wpis nowego adresu, który podlegałby udostępnieniu, adres wykreślony jest uważany za adres udostępniony w rejestrze. Zgodnie zaś z art. 133 § 23 k.p.c. doręczenia dla osób reprezentujących podmiot wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego, likwidatorów, prokurentów, członków organów lub osób uprawnionych do powołania zarządu doręcza się na adres do doręczeń wskazany zgodnie z przepisami art. 19a ust. 5-5b i 5d ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym. Jeśli ustanowiono pełnomocnika procesowego lub osobę uprawnioną do odbioru pism sądowych, to pisma te doręcza się tym osobom, z tym wyjątkiem, że pisma wzywające stronę do osobistego stawiennictwa doręcza się tylko bezpośrednio tej stronie (art. 133 § 3 k.p.c.). Zasada ta nie dotyczy jednak strony, która nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu w Polsce lub w innym państwie UE.
Koniec z fikcją doręczeń
Najbardziej doniosłe zmiany dla praktyki sądowniczej w przedmiocie doręczeń wprowadzają zmodyfikowany art. 139 k.p.c. oraz nowo dodany art. 1391 k.p.c.
W świetle art. 139 k.p.c. w sytuacji braku możności doręczenia osobistego wskazanego przez art. 133 k.p.c. oraz doręczenia zastępczego z art. 138 k.p.c. pismo jest składane w placówce pocztowej, a ponadto umieszczane jest zawiadomienie o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono, oraz z pouczeniem, że należy je odebrać w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu czynności należy powtórzyć. Pismo może zostać odebrane także przez osobę upoważnioną w placówce pocztowej do odbioru przesyłek pocztowych w rozumieniu Prawa pocztowego pełnomocnictwem pocztowym.
W dotychczasowym stanie prawnym po dwukrotnej awizacji istniała tzw. fikcja doręczeń, co w praktyce oznaczało, że pismo procesowe (również pierwsze w sprawie) po bezskutecznym upływie terminu do jego odbioru uznawało się za doręczone. Nowy przepis w art. 1391 k.p.c. zrywa z tą zasadą, stanowiąc, że jeżeli pozwany pomimo powtórzenia zawiadomienia nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób opisany powyżej i nie ma zastosowania art. 139 § 2-31 lub inny przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, to przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując go (w formie zarządzenia) do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika. Powód ma 2 miesiące od dnia doręczenia mu zobowiązania na złożenie potwierdzenia doręczenia pisma pozwanemu przez komornika albo zwrot pisma ze wskazaniem aktualnego adresu pozwanego lub dowodem, że pozwany przebywa pod takim samym adresem, jak ten podany w pozwie.
Legislator nie sprecyzował, jaki dowód może zostać uznany za miarodajny w sprawie, zatem należy uznać, że dowodem takim może być potwierdzenie odebrania innej korespondencji (w tym przesyłek kurierskich) pod dotychczasowym adresem, pismo pozwanego ze wskazaniem adresu zamieszkania albo raport detektywistyczny. Ponadto, zgodnie z przepisami o ewidencji ludności, po wykazaniu interesu prawnego można zwrócić się o udostępnienie informacji na temat pozwanego z rejestru PESEL. Aby zadośćuczynić opisanemu zobowiązaniu sądu, powód składa wniosek o doręczenie pisma do komornika sądowego. Komornik sądowy nie może odmówić doręczenia pism, uprawniony jest jednak do zlecenia tej czynności asesorowi komorniczemu.
Rygorem niedopełnienia tak opisanej procedury przez powoda jest zawieszenie postępowania przez sąd na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. Celem nowego sposobu doręczeń uregulowanego w art. 1391 k.p.c. ma być skuteczne zapewnienie prawa do obrony, gdyż w ocenie ustawodawcy dotychczas adresat korespondencji sądowej niejednokrotnie dowiadywał się o zapadłym orzeczeniu dopiero z zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Aby zatem wyeliminować sytuacje, w których doręczeń dokonuje się na nieaktualny adres, wprowadzono tryb doręczenia za pośrednictwem komornika sądowego.
Agnieszka Pachla, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy