Wypłata zaliczki na dywidendę a zmiany w strukturze własnościowej spółki z o.o.
Transakcja, której towarzyszy umorzenie udziałów, obniżenie kapitału czy podział przez wydzielenie wraz z obniżeniem w okresie między wypłatą zaliczki na dywidendę a uchwałą o podziale zysku może wpłynąć na zasadność zaliczki uprzednio przyznanej.
Art. 195 Kodeksu spółek handlowych przewiduje możliwość wypłaty zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli umowa spółki zawiera stosowne upoważnienie w tej materii dla zarządu. Kodeks przewiduje dodatkowe warunki dla wypłaty, jednak generalnie, jeżeli spółka osiąga zyski, możliwa jest wypłata zaliczki na poczet przyszłej dywidendy jeszcze przed zamknięciem roku obrotowego.
O wypłaconej zaliczce nie wolno zapomnieć w sytuacji, gdy w okresie od momentu jej wypłaty do ostatecznego podziału zysku na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników dochodzi do transakcji obejmującej umorzenie lub innego rodzaju zlikwidowanie praw udziałowych posiadanych przez wspólników. Przepisy k.s.h. zawierają bowiem dość sztywne regulacje w kwestii oznaczenia momentu decydującego o istnieniu uprawnienia danego wspólnika do dywidendy. Zgodnie z art. 193 § 1 k.s.h. uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Dzień ten może być wyznaczony w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały, jeżeli w umowie spółki znajduje się stosowne upoważnienie dla zgromadzenia wspólników do oznaczenia dnia dywidendy (art. 193 § 2 k.s.h.).
W świetle powyższego, może zatem dojść do sytuacji, w której dany wspólnik uzyskał co prawda zaliczkę na poczet dywidendy, ale − w wyniku np. obniżenia kapitału zakładowego po wypłacie zaliczki a przed podziałem zysku na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników – nie będzie uprawniony do uzyskania dywidendy w wysokości równej lub większej niż uzyskana wcześniej zaliczka.
Tak wypłacona zaliczka w momencie podjęcia uchwały o podziale zysku staje się wypłatą uzyskaną wbrew przepisom prawa (art. 198 k.s.h.) ze wszystkimi tego konsekwencjami, w szczególności z powstaniem obowiązku zwrotu przez byłego wspólnika nienależnie wypłaconej zaliczki oraz odpowiedzialnością solidarną wraz z tym wspólnikiem członków zarządu odpowiedzialnych za wypłatę zaliczki. Należy podkreślić, że były wspólnik i członkowie zarządu nie mogą być od tej odpowiedzialności zwolnieni (por. wcześniejsze publikacje poświęcone odpowiedzialności członków zarządu oraz wspólników spółki z o.o.).
Co prawda, w doktrynie można spotkać stanowiska wskazujące na to, że prawidłowo wypłacona zaliczka nie może być uznana za dokonaną wbrew przepisom prawa, jednakże zasadność jej wypłaty może być naszym zdaniem kwestionowana także wtedy, gdy podstawa wypłaty (czyli prawo do dywidendy danego wspólnika) odpada po rzeczonej wypłacie.
Powyższa sytuacja powinna zostać uregulowana między wspólnikiem, który uzyskał zaliczkę, a spółką do momentu podjęcia uchwały o podziale zysku np. poprzez uwzględnienie otrzymanej zaliczki w wynagrodzeniu za umarzane udziały uzyskiwanym przez wspólnika.
Analogiczny problem z koniecznością zwrotu zaliczki może wystąpić również w sytuacji dokonania w okresie między wypłatą zaliczki a uchwałą o podziale zysku, podziału przez wydzielenie, w którym przewidziano rozdzielenie wspólników spółki dzielonej poprzez stosowne obniżenie jej kapitału zakładowego i zlikwidowanie udziałów jednego lub kilku wspólników spółki dzielonej.
Weronika Pelc, Marek Dolatowski, Zespół Doradztwa dla Sektora Energetycznego kancelarii Wardyński i Wspólnicy
