Wykonanie orzeczenia sądu rosyjskiego na terytorium Polski
Rosyjskim odpowiednikiem nadania klauzuli wykonalności jest wystawienie przez sąd certyfikatu wykonawczego («исполнительный лист»), nieznanego w polskim systemie prawnym. Czy jest on potrzebny, żeby uzyskać wykonanie orzeczenia w Polsce?
Kwestie związane z uznawaniem i wykonywaniem orzeczeń sądów rosyjskich na terytorium Polski lub sądów polskich na terytorium Federacji Rosyjskiej zostały uregulowane w umowie o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, którą oba państwa zawarły 16 września 1996 r. w Warszawie. Wykonywanie orzeczeń w sprawach cywilnych reguluje część druga rozdział siódmy tej umowy.
Zasadą jest, że warunki uznawania i wykonywania orzeczeń zagranicznych zawarte w odpowiedniej bilateralnej umowie międzynarodowej zawsze stanowią lex specialis w stosunku do warunków wykonalności przewidzianych w ogólnym reżimie ustanowionym w art. 1150 polskiego Kodeksu postępowania cywilnego (vide postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi, I Wydział Cywilny z 25 czerwca 2013 r., I ACz 955/13, Legalis nr 739819). To znaczy, że przepisy polskiego Kodeksu postępowania cywilnego nie mogą znaleźć zastosowania w kwestiach warunków uznawania i wykonywania orzeczeń zagranicznych, o ile istnieje odpowiednia umowa międzynarodowa, której jedną ze stron jest Polska.
Art. 55 wspomnianej umowy międzynarodowej stanowi, że do uznania i wykonania danego orzeczenia właściwy jest sąd tej umawiającej się strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, przy czym w postępowaniu o uznanie i wykonanie orzeczenia sąd ogranicza się do ustalenia spełnienia warunków przewidzianych w artykułach 53 i 54 umowy bilateralnej.
Zgodnie z art. 54 ust. 2 ww. umowy sądowi tej umawiającej się strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, trzeba przedłożyć zagraniczne orzeczenie bądź uwierzytelniony odpis, wraz z tłumaczeniem uwierzytelnionym oraz ze stwierdzeniem, że orzeczenie jest prawomocne i wykonalne.
Orzeczenia pochodzące z Federacji Rosyjskiej są zaopatrzone w pieczęć ze wzmianką daty, w której weszły w siłę, tj. stały się prawomocne bez możliwości wniesienia przeciwko nim środka odwoławczego. Nie ma na nich za to wzmianki o wykonalności, co jest związane z nieco inną procedurą nadawania takim orzeczeniom klauzuli wykonalności, tj. wystawiania odrębnego dokumentu o nazwie „certyfikat wykonawczy” («исполнительный лист»).
Trzeba zaznaczyć, że rosyjskie ustawodawstwo w zakresie postępowania gospodarczego nie definiuje pojęcia wykonalności orzeczenia sądowego. Zgodnie z doktryną prawa rosyjskiego i rosyjskimi przepisami proceduralnymi wykonalność orzeczenia sądowego należy rozpatrywać jako skutek mocy prawnej tegoż orzeczenia, ponieważ dopiero z chwilą jego uprawomocnienia powstaje możliwość jego wykonania z zastosowaniem mechanizmów egzekucji przymusowej.
Przepisy rosyjskiego postępowania gospodarczego stanowią, że przymusowe wykonanie orzeczenia sądowego jest realizowane na podstawie certyfikatu wykonawczego wystawionego przez sąd gospodarczy.
Jest to odrębny dokument na ustawowo zdefiniowanym formularzu, który powtarza sentencję i datę wydania wyroku. Ponadto widnieje na nim sygnatura akt danej sprawy, data uprawomocnienia się orzeczenia oraz data wystawienia certyfikatu wykonawczego. Certyfikat jest podpisany przez sędziego, który wydał orzeczenie ad meritum, oraz zaopatrzony w pieczęć sądu wydającego.
Jedynie na podstawie takiego certyfikatu wykonawczego komornik rosyjski może wszcząć i przeprowadzić egzekucję przymusową na terenie Federacji Rosyjskiej.
Certyfikat wykonawczy jest odpowiednikiem klauzuli wykonalności nadawanej prawomocnym orzeczeniom w innych systemach prawnych. Dlatego też nie można przedstawić rosyjskiego certyfikatu wykonawczego w postępowaniu przed sądem polskim celem nadania klauzuli, gdyż w taki sposób sąd polski nadałby klauzulę na klauzuli. To znaczy sąd polski opatrzyłby tytuł wykonawczy, którym jest rosyjski certyfikat wykonawczy, w kolejną klauzulę wykonalności, tym razem służącą przeprowadzeniu egzekucji przymusowej na terenie Polski. Byłby to błąd w sztuce, gdyż sąd polski stworzyłby w ten sposób z rosyjskiego tytułu wykonawczego polski tytuł wykonawczy, czyli wydał w konsekwencji podwójny (polsko-rosyjski) tytuł wykonawczy.
Sposób nadania klauzuli, który nie jest uregulowany w żadnej z bilateralnych umów, określa się według przepisów polskiego Kodeksu postępowania cywilnego. Z przepisów tych wynika, że w polskim systemie prawnym nie ma instytucji wystawienia odrębnego od tytułu egzekucyjnego certyfikatu wykonawczego. Tytuł egzekucyjny staje się tytułem wykonawczym po nadaniu klauzuli w trybie przewidzianym w Kodeksie postępowania cywilnego.
Dlatego celem nadania klauzuli wykonalności przez polski sąd orzeczeniu rosyjskiemu, polskiemu sądowi trzeba przedstawić oryginał orzeczenia rosyjskiego, stanowiącego tytuł egzekucyjny (tj. oryginał orzeczenia ze wzmianką dotyczącą daty uprawomocnienia się tego orzeczenia).
Jeżeli sąd polski miałby wątpliwości odnośnie do wykonalności w państwie wydania orzeczenia rosyjskiego, można mu przedstawić odpis rosyjskiego certyfikatu wykonawczego na dowód okoliczności, że orzeczenie rosyjskie jest prawomocne i rzeczywiście wykonalne na terenie Federacji Rosyjskiej.
Harald Marschner, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
