Restrukturyzacja dużych przedsiębiorców w Polsce | Co do zasady

Duże przedsiębiorstwo restrukturyzuje się inaczej. W procesie restrukturyzacji należy uwzględnić m.in. obowiązki dotyczące spółek publicznych, ograniczenia związane z udzieleniem pomocy publicznej lub innego wsparcia, a także uwarunkowania związane z prowadzeniem działalności na znaczną skalę.

Proces restrukturyzacji dużych przedsiębiorców łączy się z szeregiem istotnych możliwości i ograniczeń. Dotyczą one w szczególności:

• wykonywania obowiązków, którym podlegają spółki publiczne i ich akcjonariusze,
• ograniczeń ciążących na beneficjentach pomocy publicznej,
• możliwości korzystania z pomocy pochodzącej z Funduszu Restrukturyzacji Przedsiębiorców,
• istotnych uwarunkowań, w tym uwarunkowań o charakterze faktycznym, które związane są ze specyfiką działalności gospodarczej prowadzonej na znaczną skalę.

Znajomość tych zagadnień jest niezbędna, aby działać skutecznie i unikać zagrożeń.

Obowiązki dotyczące spółek publicznych i ich akcjonariuszy

Restrukturyzacje dotyczące spółek giełdowych podlegają uwarunkowaniom wynikającym ze zwiększonego poziomu ochrony praw akcjonariuszy. Chodzi przede wszystkim o szczególny reżim prawny w zakresie dostępu do informacji o spółce oraz o obostrzenia dotyczące zawierania porozumień pomiędzy akcjonariuszami spółki.

Wierzyciele prowadzący negocjacje ze spółką mogą napotykać ograniczenia co do możliwości pozyskania wszystkich informacji o spółce. Spółka nie będzie mogła przekazać wierzycielom tzw. informacji poufnych, czyli informacji, które mogą mieć wpływ na cenę akcji spółki i podlegają szczególnej ochronie prawnej. Ograniczenie to nie ma wszakże charakteru bezwzględnego, gdyż w ramach jednego z ustawowych wyjątków spółka może udostępniać informacje poufne m.in. osobom, z którym prowadzi negocjacje.

Warto odróżnić informacje, które mogą być kwalifikowane jako poufne w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (czyli informacje cenotwórcze), od informacji stanowiących dla spółki tajemnicę przedsiębiorstwa. Spółki często starają się nie dopuścić wierzycieli do pewnych informacji, powołując się na ich charakter cenotwórczy, gdy w rzeczywistości niechęć do ich ujawnienia wynika raczej z innych przyczyn.

Z drugiej strony wierzyciele zaangażowani w proces restrukturyzacji powinni mieć świadomość, że ich dłużnik będący spółką giełdową będzie musiał przekazywać do publicznej wiadomości szereg informacji, w tym poufnych, związanych z realizacją procesu restrukturyzacyjnego. Poszczególne kamienie milowe tego procesu oraz informacje powstające na etapie wykonywania porozumienia wierzycieli będą zapewne traktowane przez spółkę jako informacje poufne i jako takie powinny podlegać upublicznieniu.

Ponadto wierzyciele, którzy rozważają możliwość konwersji wierzytelności wobec spółki giełdowej na jej akcje, powinni mieć świadomość szeregu ograniczeń związanych z obrotem akcjami takiej spółki. W pierwszym rzędzie muszą pamiętać, że wszelkie porozumienia zawierane pomiędzy akcjonariuszami będą oceniane pod kątem tego, czy nie stanowią one kwalifikowanych porozumień powodujących zsumowanie głosów pomiędzy stronami porozumienia, co w konsekwencji może doprowadzić do powstania obowiązku ogłoszenia przymusowego wezwania na zapisywanie się na sprzedaż akcji spółki. Przykładowo, gdy strony porozumienia (wierzyciele konwertujący się na akcje) w sumie będą posiadać ponad 33% ogólnej liczby głosów w spółce, a porozumienie zakłada, że w określonych sprawach akcjonariusze będą głosować ze swych akcji jednolicie, może to dla nich spowodować obowiązek ogłoszenia wezwania. Dlatego też wszelkie ustalenia zawierane pomiędzy wierzycielami spółki jako jej przyszłymi akcjonariuszami związane z głosowaniem z akcji, nabywaniem akcji lub prowadzeniem spraw spółki powinny być przedmiotem szczególnej uwagi.

Pomoc publiczna

Przedsiębiorcy, w tym duzi, mogą korzystać z indywidualnej pomocy publicznej na ratowanie lub restrukturyzację, jeżeli znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej.

Co do zasady pomoc taka jest udzielana w pakietach, tj. przedsiębiorca uzyskuje jednocześnie wiele różnych instrumentów wsparcia o takim samym przeznaczeniu (np. umorzenia zadłużenia zobowiązań publicznoprawnych, dotacje na restrukturyzację zatrudnienia, gwarancje spłaty kredytów, pożyczki inwestycyjne itp.). Pomoc indywidualna na restrukturyzację jest objęta szczególnym trybem postępowania, bowiem z wnioskiem o wydanie niezbędnej opinii Prezesa UOKiK występuje nie podmiot udzielający pomocy (w odniesieniu do każdego instrumentu oddzielnie), lecz beneficjent pomocy (odnośnie do wszystkich instrumentów łącznie), dołączając zaświadczenia od poszczególnych podmiotów udzielających pomocy o możliwości udzielenia każdego instrumentu pomocowego.

Pomoc indywidualna na restrukturyzację dużego przedsiębiorcy, odmiennie niż w przypadku analogicznej pomocy na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, podlega obowiązkowi notyfikacji Komisji Europejskiej zgodnie z art. 108 TFUE (duże przedsiębiorstwa to takie, które zatrudniają co najmniej 250 pracowników i których roczny obrót przekracza 50 mln EUR lub których całkowity roczny bilans przekracza 43 mln EUR, przy czym wskaźniki te generalnie kalkulowane są z uwzględnieniem danych odpowiednich podmiotów powiązanych).

Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców

Warto zwrócić uwagę, że duzi przedsiębiorcy w Polsce mogą uzyskać wsparcie niebędące pomocą publiczną albo pomoc publiczną od Agencji Rozwoju Przemysłu. W obu przypadkach pozyskiwane środki wywodzą się z Funduszu Restrukturyzacji Przedsiębiorców. Fundusz tworzy 15% procent przychodów Skarbu Państwa pochodzących z prywatyzacji.

Zgodnie z ustawą o komercjalizacji i prywatyzacji Minister Skarbu Państwa podwyższa corocznie kapitał zakładowy Agencji Rozwoju Przemysłu o kwotę stanowiącą 1/3 przychodów Funduszu Restrukturyzacji Przedsiębiorców z przeznaczeniem tych środków na udzielanie pomocy na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorców innych niż przedsiębiorcy mali i średni oraz na udzielanie im wsparcia niebędącego pomocą publiczną. Wspomniane wsparcie jest dostępne dla wszystkich przedsiębiorców wymagających restrukturyzacji, niezależnie od sektora, w którym działają, i struktury ich akcjonariatu.

Agencja Rozwoju Przemysłu będąca dysponentem wolnych środków restrukturyzacyjnych przekraczających obecnie 1 miliard złotych umożliwia sanację przedsiębiorstw, które w wielu przypadkach nie mogłyby uzyskać niezbędnego finansowania restrukturyzacyjnego na rynku bankowym czy też z innych źródeł komercyjnego finansowania dłużnego.

Praktyka wskazuje, że zaangażowanie Agencji Restrukturyzacji Przemysłu w wielu przypadkach pozwala pomyślnie zakończyć procesy restrukturyzacyjne, które rynkowo oceniane były za trudne lub niemożliwe do przeprowadzenia.

Zagadnienia faktyczne

Restrukturyzacje dużych przedsiębiorców często wymagają pogodzenia przeciwstawnych interesów dziesiątek lub nawet setek wierzycieli. Co typowe, duzi przedsiębiorcy korzystają z finansowania bankowego równocześnie udostępnianego jednemu przedsiębiorcy przez wiele banków posiadających krzyżujące się zabezpieczenia. Nadto z działalnością dużych przedsiębiorstw wiąże się istnienie wielu innych, liczebnie dużych grup interesariuszy (dostawców, odbiorców, pracowników), których interesy muszą być pogodzone w ramach procesu restrukturyzacji.

W efekcie restrukturyzacje dużych przedsiębiorców wymagają zwykle żmudnego uzgadniania wielostronnych porozumień o wstrzymaniu działań egzekucyjnych przez okres opracowywania i wdrażania planów naprawczych. Wierzyciele zawierają też zazwyczaj porozumienia ujednolicające zasady spłat istniejącego zadłużenia dłużnika i ograniczające prawa indywidualnych wierzycieli do wszczęcia działań mogących zniweczyć proces restrukturyzacji.

Restrukturyzacja dużych przedsiębiorców jest więc procesem złożonym, który podlega specyficznym ograniczeniom, ale też rodzi dodatkowe możliwości. Pogodzenie licznych grup interesów uczestniczących w restrukturyzacji jest zadaniem trudnym, ale możliwym. Umiejętne działania pozwalają przeprowadzić restrukturyzację przy jednoczesnym zachowaniu ciągłości działania przedsiębiorstwa dłużnika.

Krzysztof Libiszewski, praktyka prawa korporacyjnego i transakcji kancelarii Wardyński i Wspólnicy