Publiczny dostęp do pism dopiero po orzeczeniu | Co do zasady

W wyroku z dnia 21 września 2010 r. Wielka Izba Trybunału Sprawiedliwości zadecydowała, iż pisma procesowe oraz inne dokumenty, które są przedstawiane przez Komisję Europejską w sprawach toczących się przez Trybunałem, objęte są wyjątkiem od zasady publicznego dostępu do dokumentów znajdujących się w posiadaniu instytucji unijnych.

Trybunał zakończył w ten sposób spór zapoczątkowany w 2003 r. na tle odmowy wglądu do dokumentów, jakiej Komisja udzieliła belgijskiemu stowarzyszeniu dziennikarzy Association de la Presse Internationale (API).

Stowarzyszenie API wystąpiło początkowo do Komisji z wnioskiem o przekazanie mu stanowisk Komisji w kilkunastu kontrowersyjnych sprawach toczących się przed Trybunałem. Niektóre z tych spraw były już zakończone, inne z kolei były jeszcze w toku. Chodziło zasadniczo o postępowania, w których Komisja była stroną, np. głośne sprawy z zakresu kontroli koncentracji T-342/99 Airtours przeciwko Komisji, T-209/01 Honeywell przeciwko Komisji i T-210/01 General Electric przeciwko Komisji oraz sprawy o naruszenie zobowiązań państw członkowskich wytoczone przez Komisję kilku państwom członkowskim w kontekście porozumienia o tzw. „otwartym niebie”. Komisja odmówiła przekazania tych dokumentów we wszystkich sprawach, w których jeszcze toczyły się postępowania przed Trybunałem, oraz w sprawie Airtours. W tej ostatniej sprawie w chwili rozpatrywania wniosku API zapadł już wyrok Sądu Pierwszej Instancji, Komisja uznała jednak, że sprawa ta ma bezpośredni związek z inną sprawą, która nie została jeszcze rozstrzygnięta przez Sąd.

API zaskarżyło decyzję Komisji do Sądu Pierwszej Instancji, powołując się przede wszystkim na naruszenie zasady publicznego dostępu obywateli do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji ustanowioną w art. 255 TWE (obecnie art. 15 TFUE) i sprecyzowaną w rozporządzeniu nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Sąd Pierwszej Instancji, w wyroku wydanym w dniu 12 września 2007 r., stwierdził nieważność decyzji Komisji w takim zakresie, w jakim odmawiała ona dostępu do pism procesowych i dokumentów przekazanych w sprawach, w których odbyła się już rozprawa. Wyrok ten zaskarżyły zarówno Komisja, jak i API.

Trybunał utrzymał w mocy wyrok Sądu w całości, niemniej jednak krytycznie odniósł się do niektórych fragmentów uzasadnienia wyroku z 12 września 2007. Trybunał wskazał przede wszystkim, że zgodnie z art. 255 TWE (obecnie art. 15 TFUE) zasada publicznego dostępu obywateli do dokumentów nie obejmuje Trybunału, ze względu na charakter działalności orzeczniczej. Oznacza to, że dopóki postępowanie jest zawisłe, pisma i dokumenty wymieniane między stronami i Trybunałem objęte są ochroną. Trybunał zauważył, że choć Regulamin Trybunału przewiduje jawność rozprawy, zakłada on jednak przekazywanie pism procesowych tylko tym stronom i instytucjom, których decyzje są przedmiotem sporu. Ponadto niektóre przepisy Regulaminu przewidują, że rozprawa może odbyć się przy drzwiach zamkniętych, a pewne informacje mogą zostać zastrzeżone. Te wszystkie elementy zdaniem Trybunału stanowią podstawę domniemania, w myśl omawianego orzeczenia – wzruszanego, zgodnie z którym ujawnienie rozpatrywanych pism procesowych może naruszyć postępowanie sądowe. Z tego względu momentem, od którego osoby trzecie mogą domagać się dostępu do dokumentów, nie jest rozprawa, ale wydanie orzeczenia. Trybunał stwierdził ponadto, że w sprawie, w której zapadło orzeczenie, Komisja nie może odmówić dostępu do dokumentów, nawet jeśli w tym samym czasie przed Trybunałem rozpatrywana jest sprawa powiązana ze sprawą rozstrzygniętą.