Nowa ustawa o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych
28 kwietnia br. sejm uchwalił nową ustawę określającą zasady funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.
Doświadczenia pierwszych sześciu lat funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji w Polsce, jak również niedawne zmiany dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. („dyrektywa 2003/87/WE”) spowodowały konieczność doprecyzowania polskich przepisów regulujących tę problematykę, zawartych w ustawie z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji („stara ustawa”).
Uchwalona przez sejm ustawa o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych („nowa ustawa”) ma na celu stworzenie transparentnych regulacji, dotyczących w szczególności:
- zakwalifikowania instalacji do objęcia systemem handlu uprawnieniami do emisji („system”),
- włączenia do systemu operacji lotniczych wykonywanych przez operatora statku powietrznego,
- zasad rozporządzania uprawnieniami do emisji,
- zasad zbywania uprawnień do emisji w drodze aukcji, a także
- stworzenia efektywnego systemu sankcji zabezpieczających wykonywanie obowiązków wynikających z tej ustawy.
Zmiany wprowadzane przez nową ustawę nie są rewolucyjne, bowiem uprawnienia do emisji będą, w odniesieniu do trwającego obecnie tzw. drugiego okresu rozliczeniowego (2008-2012), rozdzielane na tych samych zasadach co obecnie, czyli na podstawie krajowego planu. Jednocześnie jednak nowa ustawa zawiera regulacje dotyczące zbywania części uprawnień w drodze aukcji.
Z chwilą wejścia ustawy w życie zmieni się natomiast organ administrujący systemem. Obecnie jest to Krajowy Administrator Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (KASHUE), którego kompetencje przejmie istniejący już Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE).
Ważną zmianą jest natomiast włączenie do systemu, obok energetyki i przemysłu, także działalności lotniczej (co stanowi implementację zmienionych przepisów dyrektywy 2003/87/WE).
Nowa ustawa wprowadza ponadto zasadę swobodnego rozporządzania uprawnieniami do emisji, dopuszczając możliwość zastępowania uprawnień niewykorzystanych w danym okresie rozliczeniowym odpowiednią liczbą uprawnień ważnych w kolejnym okresie.
Co istotne, nowa ustawa przewiduje, że począwszy od 1 stycznia 2013 roku systemem objęte zostaną, obok dwutlenku węgla (CO2), także inne gazy cieplarniane, a mianowicie podtlenek azotu (N2O) oraz perfluorowęglowodory (PFCs).
Należy zwrócić uwagę na bardzo krótki okres vacatio legis przewidziany w nowej ustawie, zgodnie z którym wejdzie ona w życie po upływie zaledwie 7 dni od dnia ogłoszenia (pierwotnie zakładano, że ustawa będzie obowiązywać już od momentu jej ogłoszenia).
Jak wynika z uzasadnienia do projektu nowej ustawy, termin wejścia w życie jest podyktowany pilną koniecznością implementowania przepisów wspólnotowych i umożliwienia operatorom statków powietrznych otrzymania bezpłatnych uprawnień.
Mając na względzie krótkie vacatio legis, należy odnotować, że zawarte w nowej ustawie przepisy intertemporalne nakładają na prowadzących instalacje szereg obowiązków, które winny zostać wykonane po wejściu w życie nowej ustawy.
Po pierwsze, w terminie 60 dni od wejścia w życie nowej ustawy, prowadzący instalacje będą zobowiązani do wystąpienia z wnioskami o zmianę zezwoleń i zatwierdzeń planów monitorowania wielkości emisji, chyba że określone w posiadanych przez nich zezwoleniach wymagania odpowiadają wymaganiom z nowej ustawy.
Po drugie, operatorzy statków powietrznych zainteresowani otrzymaniem bezpłatnych przydziałów uprawnień do emisji obejmujących działalność lotniczą na okresy rozliczeniowe rozpoczynające się odpowiednio 1 stycznia 2012 i 2013 roku, zobowiązani są do złożenia do ministra środowiska wniosków o przyznanie takich uprawnień „niezwłocznie po dniu wejścia w życie ustawy”. Jakkolwiek nowa ustawa nie precyzuje pojęcia „niezwłoczności”, wskazuje jednocześnie, że do 30 czerwca 2011 roku minister winien przekazać wnioski operatorów statków powietrznych do Komisji Europejskiej. W efekcie operatorzy tych statków będą musieli złożyć odpowiednie wnioski niemal równocześnie z wejściem nowej ustawy w życie.
Po trzecie, operatorzy statków powietrznych, którzy wykonywali operacje lotnicze w 2010 roku, powinni przedłożyć KOBiZE – również niezwłocznie – dane o wielkości emisji za rok 2010. Z kolei w terminie 30 dni od wejścia w życie ustawy operatorzy ci są zobowiązani złożyć wnioski o zatwierdzenie planów monitorowania.
Po czwarte wreszcie, z uwagi na to, że nowa ustawa rozszerza katalog rodzajów instalacji (stacjonarnych) objętych systemem, prowadzący instalacje nieobjęte systemem w obecnym okresie rozliczeniowym (2008-2012), które będą nim objęte od 2013 roku, są zobowiązani do uzyskania zezwoleń w terminie do 30 czerwca 2011 roku.
Maciej Szewczyk, Zespół Prawa Ochrony Środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy
