prawo spółek | Co do zasady

Ustawa, która wejdzie w życie 22 maja 2023 r., wprowadza fundację rodzinną jako nową osobę prawną służącą gromadzeniu mienia i zarządzaniu majątkiem zgodnie z wolą fundatora oraz spełnianiu świadczeń na rzecz jej beneficjentów. Cele fundacji rodzinnej są zatem inne niż w przypadku dotychczasowych fundacji, będących pozarządowymi organizacjami działającymi dla pożytku publicznego, a nie dla zysku. Poniżej przedstawiamy główne zalety fundacji rodzinnej, które pokazują, że ta forma prawna może służyć zróżnicowanym celom.

Już za kilka dni sukcesja międzypokoleniowa w polskich firmach będzie mogła przebiegać za pomocą wehikułu, jakim jest fundacja rodzinna. Nowy rodzaj osoby prawnej ma odpowiadać na bieżące potrzeby przedsiębiorców, którzy do tej pory byli skazani na stosunkowo ograniczone rozwiązania wynikające z przepisów ogólnych, a żeby skorzystać z instytucji fundacji rodzinnej, musieli wybierać zagraniczne jurysdykcje (m.in. Liechtenstein, Maltę, Austrię czy Holandię). Ustawodawca, przygotowując przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, stworzył instytucję, która posiada pewne odrębności w stosunku do innych znanych w naszym kraju podmiotów prawa.

Razem z przepisami umożliwiającymi założenie w Polsce fundacji prywatnej pojawią się zupełnie nowe przepisy prawa podatkowego. Wprowadzą atrakcyjne zasady opodatkowania przesunięć majątkowych i działalności fundacji, ale też trochę zbyt urozmaiconą mozaikę stawek podatkowych.

Fundacja rodzinna, jak każda inna forma prawna, może wiązać się również z ryzykiem, że zarządzanie majątkiem zostanie przekazane osobom niekompetentnym, fundacja będzie działać w sposób sprzeczny z wyznaczonym celem lub interesem swoich beneficjentów albo będzie prowadzić działalność gospodarczą w zakresie, który nie jest dozwolony dla fundacji rodzinnej. Ustawodawca zapewnił jednak określone narzędzia, które pozwalają zapobiegać takim sytuacjom.

Nie jest tajemnicą, że krajowe przedsiębiorstwa rodzinne mają trudności z przeprowadzeniem sukcesji. Prawdopodobnie to właśnie skłoniło ustawodawcę do wprowadzenia nowej instytucji, jaką będzie fundacja rodzinna. Ma ona umożliwić wielopokoleniową sukcesję oraz zapewnić ochronę przed rozdrobnieniem majątku, przy jednoczesnym zabezpieczeniu środków do utrzymania rodziny i innych osób bliskich fundatorowi.

Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, która weszła w życie 13 października 2022 r., m.in. ujednoliciła sposób obliczania kadencji członków zarządów, wprowadziła nowe obowiązki w zakresie protokołowania posiedzeń zarządu i rady nadzorczej w sp. z o.o. oraz rozszerzyła katalog przestępstw, których popełnienie skutkuje zakazem pełnienia funkcji członka organów, likwidatora lub prokurenta. Pojawia się pytanie, czy zmiana przepisów wpłynęła pozytywnie na funkcjonowanie organów spółek kapitałowych.

W ostatnich latach ESG to przede wszystkim „E” – aspekty dotyczące środowiska. To one najczęściej były przedmiotem regulacji prawnych. Obecnie coraz większy nacisk kładzie się na sprawy społeczne (S) i ładu korporacyjnego (G). W zakresie tych ostatnich warto zwrócić uwagę na dyrektywę w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych, która weszła w życie pod koniec 2022 r. Dyrektywa ma zapewnić bardziej zrównoważoną reprezentację kobiet i mężczyzn wśród dyrektorów spółek giełdowych. 

Kodeks spółek handlowych przewiduje szereg instytucji wzmacniających pozycję akcjonariuszy mniejszościowych. Akcjonariusze reprezentujący 1/5 kapitału zakładowego mogą m.in. zażądać wyboru rady nadzorczej spółki poprzez głosowanie oddzielnymi grupami (art. 385 k.s.h.). Regulacja stanowi odejście od ustawowego sposobu powoływania rady nadzorczej – w drodze uchwały walnego zgromadzenia podjętej bezwzględną większością głosów. Akcjonariusz lub akcjonariusze repezentujący 20% kapitału zakładowego mogą żądać wyboru rady nadzorczej grupami, nawet jeśli statut spółki przewiduje inny sposób wyboru rady nadzorczej, np. w ramach uprawnień osobistych.

Podwyższenie kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bez zmiany jej umowy jest bardzo często stosowane jako mniej skomplikowana, szybsza i – co do zasady – tańsza metoda podwyższenia kapitału. Jednak w praktyce, z uwagi na niejednoznaczną regulację ustawową, mogą pojawiać się wątpliwości dotyczące takiego sposobu podwyższenia kapitału i formy dokumentów wymaganych dla jego skutecznego przeprowadzenia. O czym należy pamiętać, aby uproszczone podwyższenie kapitału zakładowego zostało przeprowadzone prawidłowo?

W ostatniej dekadzie polski ustawodawca podejmował liczne działania, by dostosować funkcjonowanie przedsiębiorców w obrocie prawnym do obecnych realiów technologicznych. Byliśmy świadkami wprowadzenia rejestracji spółek do internetowego systemu teleinformatycznego, jak również przeniesienia do sieci znacznej części działalności Krajowego Rejestru Sądowego. Na najbliższe lata planowane są kolejne zmiany.

Spółki osobowe, w tym spółka komandytowa, są spółkami prawa handlowego działającymi co do zasady w oparciu o wzajemne zaufanie oraz ścisłą współpracę pomiędzy ich wspólnikami. Skład spółki komandytowej jest najczęściej stały, co nie oznacza jednak, że należałoby rozwiązać spółkę w każdym przypadku, gdy jeden ze wspólników postanowi ją opuścić. Możliwości wystąpienia wspólnika ze spółki komandytowej jest kilka. Dwie z nich przewidziano wprost w przepisach Kodeksu spółek handlowych, przy czym mogą się one okazać niewystarczające w dynamicznej praktyce obrotu gospodarczego. Trzecia, pozakodeksowa droga do opuszczenia spółki, jakkolwiek przydatna, budzi jednak pewne wątpliwości. 

W listopadzie liście z drzew spadały w rytmie ESG. Najpierw Parlament Europejski, a następnie Rada Unii Europejskiej zatwierdziła projekt dyrektywy CSRD, czyli dyrektywy dotyczącej sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Następnie Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG) przekazała do Komisji Europejskiej pierwszy zestaw projektów europejskich standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju.